Παρά το γεγονός ότι η θερμοκρασία στο μέτωπο του Αιγαίου κινείται τα τελευταία χρόνια σε συγκριτικά χαμηλότερα επίπεδα, η Αγκυρα φροντίζει πάντα να υπενθυμίζει εμπράκτως ότι όλες οι διεκδικήσεις της είναι ενεργές και πάνω στο τραπέζι. Και όχι μόνο αυτό. Κάθε τόσο προσθέτει και ένα νέο κρίκο στην αλυσίδα της αμφισβήτησης ελληνικών κυριαρχικών και διοικητικών δικαιωμάτων.
Οι τουρκικές προκλήσεις των τελευταίων ημερών δεν είναι πρωτοφανείς. Επιθετική διείσδυση τουρκικών μαχητικών στο πεδίο βολής της Ανδρου κατά τη διάρκεια ελληνικής άσκησης είχε επαναληφθεί και στο παρελθόν. Το 2005, μάλιστα, τα τουρκικά F-16 είχαν φθάσει να πετούν απειλητικά μερικές δεκάδες μέτρα πάνω από ελληνικά πολεμικά σκάφη.
Εδώ και χρόνια, η Αγκυρα απαιτεί την κατάργηση των ελληνικών μόνιμων πεδίων βολής στην Ανδρο και στη Σιθωνία. Το επιχείρημά της είναι ότι σύμφωνα με τον ICAO (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας) μόνιμα πεδία βολής σε διεθνή εναέριο χώρο μπορεί να υπάρχουν μόνο εάν έχουν συμφωνήσει όλες οι χώρες της περιοχής. Η Ελλάδα δηλώνει πως θα καταργήσει τα δικά της πεδία βολής εάν το ίδιο πράξει και η Τουρκία.
Απαιτήσεις
Οπως έχει κάνει και στο παρελθόν, στις αρχές Δεκεμβρίου η Αθήνα αποδέχθηκε τη διεξαγωγή τουρκικών αεροναυτικών ασκήσεων τον Ιανουάριο εντός του πεδίου βολής της Ανδρου. Οι Τούρκοι, όμως, δεσμεύουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα πολύ μεγάλα τμήματα του Αιγαίου. Απαιτούν, μάλιστα, τα μαχητικά τους να πετούν και στον εναέριο χώρο μεταξύ έξι και δέκα μιλίων, που οι ίδιοι δεν αναγνωρίζουν ως ελληνικό. Με την τακτική τους προσπαθούν όχι μόνο να επιβάλουν ντε φάκτο τουρκικό πεδίο βολής στο FIR της Αθήνας, αλλά και να καταργήσουν στην πράξη τα ελληνικά πεδία βολής.
Δεν είναι πρωτόγνωρες ούτε οι πρόσφατες τουρκικές προκλήσεις στο Αγαθονήσι και στο Φαρμακονήσι. Στις 23-11-08 γράφαμε σε αυτές εδώ τις στήλες: «Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι το τελευταίο διάστημα έχουν πυκνώσει πολύ την παρουσία τους στο Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι στο ανατολικό Αιγαίο. Σχηματισμοί μαχητικών πραγματοποιούν υπερπτήσεις και πολεμικά σκάφη αγκυροβολούν σε όρους των δύο νησίδων. Οταν, μάλιστα, ελληνικά σκάφη τούς ζητούν να φύγουν από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αυτά απαντούν ότι βρίσκονται σε τουρκικά χωρικά ύδατα».
Οπως είχε συμβεί παλαιότερα στις Οινούσσες, αυτήν τη φορά η τουρκική αεράμυνα ζήτησε από ελληνικό ελικόπτερο Σινούκ που μετέβαινε στο Φαρμακονήσι να εγκαταλείψει την περιοχή, γιατί πετούσε σε τουρκικό εναέριο χώρο! Η μετάβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας τα Φώτα στο Αγαθονήσι είναι μία πολιτική απάντηση, αλλά η Αγκυρα δεν πτοείται από τέτοια.
Αμφισβητήσεις
Η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στα δύο αυτά κατοικημένα νησιά του ανατολικού Αιγαίου με βάση τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Υπενθυμίζουμε ότι στις 29-1-1996 τα είχε ονομαστικά συμπεριλάβει (μαζί με την Ψέριμο και τους Φούρνους) στην ίδια κατηγορία με τα Ιμια. Λίγες ημέρες αργότερα (3-2-1996) η τότε πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ είχε δηλώσει ότι θα φέρει στο διεθνές πεδίο το καθεστώς 1.000 περίπου νησίδων και βραχονησίδων, που αποτελούν τουρκικό έδαφος!
Οι πρόσφατες προκλήσεις μπορεί να εντάσσονται στον μακροπρόθεσμο επεκτατικό σχεδιασμό της Τουρκίας, αλλά δεν είναι άσχετες με τη συγκυρία. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι όταν στην Ελλάδα υπάρχει πολιτικό κενό ή εσωτερική κρίση, η Αγκυρα εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να προωθήσει τις επεκτατικές βλέψεις της. Το έπραξε το 1955, το 1963-4, το 1967, το 1973-4 και βεβαίως το 1996 στα Ιμια.
Υπάρχουν, όμως, και δύο πρόσθετοι λόγοι. Ο ένας είναι η συμπερίληψη του Αγίου Ευστρατίου στον σχεδιασμό της ΝΑΤΟϊκής άσκησης, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου. Η διακριτική παρέμβαση της ελληνικής διπλωματίας στο συμμαχικό στρατηγείο αιφνιδίασε την Αγκυρα και ανέτρεψε την προσπάθειά της να δημιουργήσει την αυθαίρετη εντύπωση ότι το ελληνικό αυτό νησί πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένο. Η τουρκική πλευρά απέφυγε διαμαρτυρίες, που δεν έχουν κανένα νομικό έρεισμα. Αντέδρασε, όμως, εντείνοντας τις προκλήσεις της σε άλλους τομείς.
Ο δεύτερος πρόσθετος λόγος είναι το ζήτημα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) όχι τόσο στο Αιγαίο όσο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα δεν έχει ασκήσει το συμβατικό δικαίωμά της για δημιουργία ΑΟΖ (με βάση την αρχή της μέσης γραμμής). Δεν είναι καθόλου σίγουρο, όμως, πως τελικώς θα αποφύγει την ένταση. Η Τουρκία επιχειρεί με τσαμπουκά να δημιουργήσει τετελεσμένο. Η έρευνα που διεξήγαγε για λογαριασμό της νορβηγικό σκάφος τον περασμένο Νοέμβριο είναι μάλλον η πρώτη και όχι η τελευταία πράξη αυτού του έργου.
Η Αγκυρα προωθεί τις επεκτατικές διεκδικήσεις της με υπομονή και επιμονή και κυρίως προβάλλοντας στρατιωτική ισχύ. Στόχος της είναι η δημιουργία τετελεσμένων, που «ρευστοποιούν» ελληνικά κυριαρχικά και διοικητικά δικαιώματα και καλλιεργούν διεθνώς την εντύπωση ότι πρόκειται για αμφισβητούμενες περιπτώσεις. Και όλα αυτά σε μία περίοδο, που συνεχίζει να έχει ζωτική ανάγκη το ελληνικό και κυπριακό «ναι» για να προχωρήσουν οι ενταξιακές της διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.
Βούληση
Το πρόβλημα με την ελληνοτουρκική διένεξη δεν είναι αυτά καθ’ αυτά τα επιμέρους ζητήματα, αλλά το υπόβαθρό τους, που είναι ο επεκτατισμός της Αγκυρας. Γι’ αυτό ακόμα και το μικρότερο γεγονός αποκτά κρίσιμη πολιτική σημασία. Η Ελλάδα επιδιώκει ειλικρινώς την ύφεση και αποφεύγει να παρασυρθεί στο παιχνίδι της έντασης. Η ειλικρινής αυτή επιδίωξη, όμως, δεν μπορεί να λειτουργεί ως υποκατάστατο πολιτικής.
Για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων δεν αρκεί η πρόθεση της μιας πλευράς. Απαιτείται και η βούληση της άλλης. Και εκεί είναι ακριβώς το κρίσιμο έλλειμμα. Στο επίπεδο της στρατηγικής είναι εμφανής μία αμηχανία. Αυτός είναι ο λόγος που, και στα τελευταία περιστατικά, η Αθήνα απέφυγε τη δημοσιότητα, κράτησε χαμηλά τους τόνους και ασκεί διπλωματία κατευνασμού.
Οπως και τα προηγούμενα έτσι και οι πρόσφατες προκλήσεις εντάσσονται στην τουρκική στρατηγική για διχοτόμηση του Αιγαίου, που εγκαινιάσθηκε το 1973. Η Αγκυρα έχει κατά καιρούς επιχειρήσει με διάφορους τρόπους να αποκτήσει συνολικά τον έλεγχο ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, εγείροντας επεκτατικές διεκδικήσεις σε πολλά επίπεδα. Είναι πια 33 χρόνια που εφαρμόζει με θαυμαστή συνέπεια αυτήν τη στρατηγική. Και μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένη από τον απολογισμό.
Προβληματική περιοχή
Στη διεθνή σκηνή έχει καλλιεργηθεί η εντύπωση πως το Αιγαίο είναι τουλάχιστον προβληματική περιοχή. Η Ελλάδα δεν έχει -λόγω της απειλής πολέμου- ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια και, βεβαίως, δεν ασκεί το δικαίωμά της να κάνει έρευνες για πετρέλαιο στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Επιπροσθέτως, η ελληνική θέση σε ό,τι αφορά την έρευνα και διάσωση έχει διολισθήσει κατά τρόπο που βλάπτει τα εθνικά συμφέροντα.
Το Αιγαίο δεν είναι μια θάλασσα που απλώς παρεμβάλλεται μεταξύ δύο παράκτιων χωρών. Η μισή περίπου έκτασή του είναι ελληνικός εθνικός χώρος. Και ο υπόλοιπος είναι διεθνής χώρος, ο οποίος όμως συνδέει τις ανατολικές Σποράδες και τα Δωδεκάνησα με την ηπειρωτική Ελλάδα. Κατά συνέπεια, η περιοχή αυτή δεν έχει καθόλου την ίδια σημασία για τις δύο χώρες. Με αυτήν την έννοια, τα μέτρα που εξισώνουν τις δύο χώρες λειτουργούν προς όφελος της Τουρκίας. Είναι άλλο μέτρα, που πράγματι οικοδομούν εμπιστοσύνη και συμβάλλουν στην αποφυγή ατυχημάτων και κρίσεων, και άλλο ρυθμίσεις, που -κάτω από αυτόν τον τίτλο- επιχειρούν να ενισχύσουν τη θέση της Τουρκίας σε βάρος των εθνικών συμφερόντων.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 4/1/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου