Ορυχεία στο Διάστημα

Δεν είχε ακόμη καταλαγιάσει ο απόηχος του άρθρου μας για το πιθανολογούμενο κατόρθωμα των Μινωιτών να φτάσουν στην Αμερική ψάχνοντας για πηγές μεταλλευμάτων (βλ. www.tovima.gr/science/article/?aid=452189&h1=true) όταν ένας σύγχρονος Ελληνας «τρέλανε» το Διαδίκτυο με ένα ακόμη πιο μεγαλεπήβολο σχέδιο: να ξεζουμίσει τους αστεροειδείς του ηλιακού μας συστήματος από τα πολύτιμα μέταλλά τους!

Είναι ένα όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό; Θα το έλεγε εύκολα κανείς, αν γύρω του δεν συσπειρώνονταν κάποιοι από τους πιο επιτυχημένους επιχειρηματίες του πλανήτη, με πακτωλό δολαρίων για την επένδυση. Και έπειτα, αν είναι να πετύχει κάτι το τόσο τρελό, τι πιο λογικό να ξεκινήσει από το όνειρο ενός «ασυμμάζευτου» Ελληνα;

Εμπρός, για το διαστημικό Ελντοράντο

Την Κυριακή του Πάσχα το ετήσιο πέρασμα των Λυριδών αναμενόταν να ανάψει αρκετά «κεράκια» στον νυχτερινό ουρανό. Εντυπωσιακά αλλά ακίνδυνα, όπως συνηθίζει να είναι αυτή η βροχή μετεωριτών. Αντ' αυτού όμως οι κάτοικοι της Νεβάδας και της Καλιφόρνιας κατατρόμαξαν από μια εκκωφαντική έκρηξη και μια πύρινη φωτοβολίδα που  επακολούθησε. Πολλοί θυμήθηκαν την ταινία «Αρμαγεδδών» και την άσβεστη απειλή να χτυπήσει ένας αστεροειδής τη Γη. Οι επιστήμονες της NASA δήλωσαν πως η έκρηξη είχε την ισχύ ενός τετάρτου  της ατομικής βόμβας που έπεσε στη Χιροσίμα, αλλά ευτυχώς ο υπαίτιος – που ήταν μετεωρίτης μεγέθους τζιπ – διαλύθηκε στην ατμόσφαιρα, σε ύψος 10-20 χιλιομέτρων.

Δύο ημέρες μετά ένας Ελληνοαμερικανός παρουσίασε στους εκπροσώπους του Τύπου την παταγώδη αντιστροφή αυτού του τρόμου: Η εταιρεία που μόλις ίδρυσε, η Planetary Resources Inc. (www.planetaryresources.com), σκοπεύει να εκτοξεύει «βραχορουφήχτρες» που θα συλλαμβάνουν αστεροειδείς, θα τους αδειάζει στη Σελήνη και θα αποσπά από αυτούς μέταλλα δυσεύρετα στη Γη. Μέταλλα όπως η πλατίνα και τα ξαδέλφια της (παλλάδιο, ρουθήνιο, όσμιο, ιρίδιο, ρόδιο...), τα οποία είναι απαραίτητα στη βιομηχανία ηλεκτρονικών και ιατρικών συσκευών, αλλά η σπανιότητά τους κρατά το κόστος παραγωγής υψηλό. Το κίνητρο λοιπόν του εγχειρήματος είναι σαφές, αν σκεφθούμε ότι ένας αστεροειδής διαμέτρου μόλις 500 μέτρων εμπεριέχει όλη την πλατίνα που έχουμε εξορύξει ως σήμερα από τον πλανήτη μας. Ωστόσο πόσο εφικτό είναι ως εγχείρημα;

Το σχέδιο της κατάκτησης

Τεχνολογικά το σενάριο της εταιρείας προδιαγράφει τα εξής βήματα: Στα πρώτα δύο χρόνια θα κατασκευάσει και θα εκτοξεύσει το δορυφορικό τηλεσκόπιο Leo, το οποίο θα παρακολουθεί τους 8.900 γνωστούς αστεροειδείς που βρίσκονται σε τροχιά κοντά στη Γη και θα χαρτογραφήσει τους όποιους άλλους παραμένουν ακόμη μη εντοπισμένοι. Επειτα, και μέσα στην πενταετία από σήμερα, θα αναπτύξει δύο σειρές ρομποτικών δορυφόρων, οι οποίοι θα αναλάβουν την τηλεπισκόπηση των αστεροειδών και τον εντοπισμό των αποθεμάτων πολύτιμων μετάλλων που έχει καθένας από αυτούς. Οι λεγόμενοι Arkyd Series 200 – Interceptor θα είναι η σειρά που θα αναλάβει τους κοντινούς αστεροειδείς, ενώ οι Arkyd Series 300 - Rendezvous Prospector θα έχουν επικοινωνιακό εξοπλισμό ακτίνων λέιζερ, ώστε να αναλάβουν απομακρυσμένους αστεροειδείς. Τέλος, στη φάση που έχει ορίζοντα το 2025, θα έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη εξορυκτικής τεχνολογίας στη Σελήνη, ώστε να επιτελείται εκεί το έργο της εκμετάλλευσης (κυριολεκτικά). Σημειωτέον ότι τόσο για τις ανάγκες σε καύσιμα υδρογόνου και οξυγόνου όσο και για άμεση εμπορία τα ρομποτάκια της εταιρείας θα εντοπίζουν και θα αντλούν κάθε απόθεμα νερού που θα βρίσκουν στους αστεροειδείς.

Το ευφάνταστο αυτό σχέδιο θα αντιμετωπιζόταν τουλάχιστον με ειρωνικά μειδιάματα, ιδίως όταν ανακοινώνεται από μια εταιρεία που δεν αριθμεί πάνω από 20 άτομα προσωπικό. Ωστόσο αντιμετωπίστηκε από τον διεθνή Τύπο με ενδιαφέρον που έφτανε την έξαψη, λόγω του ειδικού βάρους των συντελεστών της: Ο ιδρυτής και οραματιστής της είναι ο Peter Diamandis (Παναγιώτης Διαμαντής, βλ. www.tovima.gr/science/article/?aid=190099), o άνθρωπος που έκανε τις ιδιωτικές πτήσεις στο Διάστημα πραγματικότητα. Συνιδρυτής ο αεροναυπηγός με τον οποίο έστησε την εταιρεία διαστημικών ταξιδιών Space Adventures, ο Eric Anderson. Διευθυντές δύο από τους τεχνικούς της NASA που έστησαν τον Mars Rover στον Αρη, ο Chris Lewincki και ο Chris Voorhees. Στο επιτελείο συμβούλων συναντάμε από τον γνωστό σκηνοθέτη και εξερευνητή των βυθών James Cameron ως μια αστροφυσικό καθηγήτρια του ΜΙΤ, έναν αστροναύτη, έναν επιτελή της NASA, έναν πρώην τεχνικό διευθυντή της Microsoft και έναν απόστρατο αρχηγό της αεροπορίας.

Οσο για τους χρηματοδότες της νεοσύστατης εταιρείας... εκεί είναι που όλοι «ζαλίστηκαν»: από την τριανδρία της Google (Eric Schmidt, Larry Page, K. Ram Shiram) και τoν πολυεκατομμυριούχο Ross Perot Jr. ως και τον πρώην επικεφαλής της Goldman Sachs που διετέλεσε και υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, John Whitehead! Επίσης, ο Διαμαντής προανήγγειλε τη συμμετοχή επενδυτών όπως ο Richard Branson της Virgin, o Jeff Bezos της Amazon, ο Paul Allen της Microsoft και ο Elon Musk της Tesla Motors. Αρα το ότι η απαγωγή ενός αστεροειδούς 500 τόνων και η μεταφορά του στην τροχιά της Σελήνης εκτιμάται να κοστίζει 2,6 δισ. δολάρια... δεν συνιστά «επενδυτικό πρόβλημα».

Κουρσάρος ή Κολόμβος;

Στην αναγγελία του εγχειρήματος δεν αντέδρασαν όλοι θετικά. Για παράδειγμα, ο καθηγητής Πλανητικών Επιστημών του ΜΙΤ και ειδήμων των αστεροειδών, Richard Binzel, είπε ότι συμφωνεί μεν με τη δυνατότητα εξόρυξης, αλλά θεωρεί ότι τεχνολογικά ίσως απαιτηθούν δεκαετίες ολόκληρες προτού καρποφορήσει η προσπάθεια. Από την άλλη πλευρά, ο γνωστός φυσικός Michio Kaku εξέφρασε στο κανάλι ABC την πεποίθησή του ότι η Planetary Resources έχει το σωστό μείγμα «τρέλας και ιδιοφυΐας» για να επιτελέσει το έργο, τόσο τεχνολογικά όσο και χρηματοδοτικά.

Εξετάζοντας το θέμα πιο μακροσκοπικά – και θεωρώντας, έστω, ότι είναι εφικτό ως επένδυση – δεν μπορεί να αποφύγει κανείς το ζύγισμα της κίνησης σε ιστορικό πλαίσιο: από τη μια, έχουμε τον ριζοσπαστισμό της εκκίνησης μιας «κούρσας χρυσού» από ιδιώτες, μιας κούρσας που πολύ θυμίζει (και φοβίζει) τους κουρσάρους που λυμαίνονταν παλιά τις αφύλαχτες θάλασσες, ή τη βρετανική «Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών». Θα μας φέρνουν αυτοί οι διαστημικοί Μινωίτες το «μάννα εξ ουρανού» χωρίς τις γνωστές παρενέργειες της απληστίας; Και ύστερα, ακόμη πιο μακροσκοπικά, πώς να αποφύγεις τους συνειρμούς με την «ανακύκλωση της κεφαλαιοκρατίας»; Οταν η Ευρώπη της Γαλλικής Επανάστασης πλημμύρισε αρχικά από εξεγερμένους κολίγους και, κατοπινά, από τους εξαθλιωμένους των ναπολεόντειων πολέμων, η εύρεση χρυσού στην Καλιφόρνια και στην Αλάσκα λειτούργησε εκτονωτικά για το σύστημα. Είναι η εκμετάλλευση του Διαστήματος η αρχή της εφαρμογής της ίδιας συνταγής;

Ο Robert Zubrin, o πρόεδρος του Mars Foundation που ονειρεύεται αποικία στον Αρη (http://marshome.org), δεν έχει τέτοιους ενδοιασμούς. Γι' αυτόν, ο Παναγιώτης Διαμαντής είναι η ενσάρκωση του πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος  «Ο άνθρωπος που πούλησε το Φεγγάρι» του Robert Heinlein. Οπως λέει, «ο Διαμαντής δεν κάνει ό,τι κάνει από απληστία. Είναι σαν τον Κολόμβο που έπεισε τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα για έναν νέο δρόμο μπαχαρικών από την Ινδία. Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι απλά τον ένοιαζε να κάνει το ταξίδι. Και ο Διαμαντής ανοίγει τα σύνορα του Διαστήματος γιατί απλά θέλει να ταξιδέψει εκεί».

Οπως ακριβώς το είχε λογιάσει ο έρμος ο Καβάφης:

«Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος (...) Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Ετσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν». 

ΤΟ ΒΗΜΑ, 29/04/2012