Το πραξικόπημα που δεν έγινε

Η ελληνική ιστορία βρίθει στρατιωτικών κινημάτων και επαναστάσεων παντός είδους. Κίνημα ήταν η απελπισμένη στάση των Βενιζελικών του 1935 που κατέληξε στη δικτατορία του Ι. Μεταξά. Πραξικόπημα ήταν η αποκαθήλωση του Γ. Παπαδόπουλου από τον ταξίαρχο Δ. Ιωαννίδη που τελείωσε με την κατάρρευση της απριλιανής χούντας το θέρος του 1974. Επανάσταση έγινε το 1909 (Γουδί) όταν αξιωματικοί κατέλυσαν την «έννομη τάξη» της μοναρχίας και έφεραν τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην εξουσία. Επανάσταση θέλησε να αποκαλείται και η στρατιωτική συνωμοσία του 1967 που κατέλυσε το κοινοβουλευτικό πολίτευμα το οποίο προηγουμένως είχαν τραυματίσει οι αυθαιρεσίες των ανακτόρων. Αγνωστο είναι πώς θα αποκαλούσαν «το πραξικόπημα που δεν έγινε» τον περασμένο Νοέμβριο αυτοί που προφανώς  γνωρίζουν αυθεντικά τα γεγονότα εκείνης της εποχής.

Ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή: Το μεσημέρι της 1ης Νοεμβρίου 2011, έναν χρόνο ακριβώς νωρίτερα από σήμερα, ο τότε υπουργός Αμυνας της κυβέρνησης του ΠαΣοΚ κ. Π. Μπεγλίτης καλεί στις 2 το μεσημέρι στο γραφείο του στο Πεντάγωνο τους αρχηγούς των Επιτελείων. Είναι ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας πτέραρχος Ιωάννης Γιάγκος και οι αρχηγοί Στρατού Φραγκούλης Φράγκος, Ναυτικού αντιναύαρχος Δημήτριος Ελευσινιώτης (σημερινός υφυπουργός Αμυνας) και Αεροπορίας αντιπτέραρχος Βασίλειος Κλόκοζας. Τους ανακοινώνει αυτό που ήδη γνώριζαν από το πρωί, αφού σχετικές πληροφορίες που αποδίδονταν σε συνεργάτες του υπουργού είχαν διαρρεύσει σε ιστοσελίδες με αμυντικό περιεχόμενο. «Σε λίγη ώρα θα συνεδριάσει το ΚΥΣΕΑ το οποίο και θα σας αποστρατεύσει». Με αυτή τη σκηνή ολοκληρώνεται ένας κύκλος που κατά ορισμένους προσκείμενους στην τότε πολιτική ηγεσία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το τέλος της Ιστορίας - «το πραξικόπημα που δεν έγινε».

Η κυβέρνηση του κ. Γ. Παπανδρέου δεν εξήγησε ποτέ πειστικά την αιφνιδιαστική αυτή αποστρατεία του συνόλου της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά έγκυρες πηγές που προφανώς γνωρίζουν τις σκέψεις και τις μυστικές συζητήσεις και αποφάσεις τού τότε Πρωθυπουργού αναφέρουν ότι κατά την άποψή του, με την κίνηση αυτή απετράπη η όξυνση ενός κλίματος πολιτικής αποσταθεροποίησης και απεφεύχθη πραξικόπημα. Η τελική απόφαση για τις αποστρατείες ελήφθη τα ξημερώματα της Τρίτης 1ης Νοεμβρίου 2011. Εκείνη την ώρα ο κ. Παπανδρέου οριστικοποίησε τις αποφάσεις του σε μυστική συνεννόηση με τον κ. Π. Μπεγλίτη. Σύμφωνα πάντως με ασφαλείς πηγές «ο κύβος ερρίφθη» λίγες ημέρες νωρίτερα.

 

Την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου το απόγευμα ο τότε Πρωθυπουργός επιστρέφει από τις Βρυξέλλες όπου έχει επιτευχθεί η Συμφωνία της 26ης και 27ης Οκτωβρίου για το λεγόμενο «δεύτερο μνημόνιο» και την αναδιάρθρωση του χρέους (PSI). Η συμφωνία χαρακτηρίζεται «προδοτική» από μερίδα του Τύπου.

 

Ο Πρωθυπουργός έχει ενημερωθεί ότι στις 26 Οκτωβρίου οι κκ. Μπεγλίτης και Ι. Μαγκριώτης αποδοκιμάστηκαν έντονα καθώς προσέρχονταν στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη για τον καθιερωμένο εορτασμό. Τα επεισόδια οργανώθηκαν, σύμφωνα με πηγές που βρίσκονται κοντά στον κ. Μπεγλίτη, από ακροδεξιές ομάδες και παραεκκλησιαστικές οργανώσεις που διατηρούν «ανοιχτή γραμμή» με αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων - απόστρατους και μη...

Την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου ο κ. Παπανδρέου μεταβαίνει στο Ηράκλειο της Κρήτης για τη σύνοδο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς με θέμα την Αραβική Ανοιξη. Το κτίριο της Συνόδου φυλάσσεται από αστυνομικό κλοιό καθώς πολιορκείται από διαδηλωτές. Πολλοί λένε ότι η Αραβική Ανοιξη ετοιμάζεται να «απλωθεί» και στην Ελλάδα...

Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας φθάνει στην Κρήτη η πληροφορία ότι κατά τη διάρκεια της παρέλασης πολιτικοί προπηλακίστηκαν και αποδοκιμάστηκαν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Ηταν σαφές ότι οι παρελάσεις για την εθνική εορτή είχαν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από πυρήνες της Ακροδεξιάς και των λεγομένων αντιεξουσιαστών πάσης φύσεως.

Η στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη ματαιώθηκε έπειτα από εισβολή δεκάδων πολιτών στη λεωφόρο Αλεξάνδρου. Ακολούθησαν έντονες αποδοκιμασίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος, εμφανώς ταραγμένος, προέβη σε δηλώσεις. Σύμφωνα με μαρτυρίες συνεργατών του, ο τότε Πρωθυπουργός «επηρεάστηκε βαθύτατα» από τα γεγονότα της ημέρας και ιδίως από τα επεισόδια αποδοκιμασίας του Προέδρου της Δημοκρατίας. Σκέφτηκε σοβαρά ότι ενδεχομένως βρισκόταν σε εξέλιξη μια διαδικασία διαμόρφωσης συνθηκών κοινωνικής αναταραχής και πολιτικής αποσταθεροποίησης με στόχο να δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος για ανατροπή της κυβέρνησης και επέμβαση του στρατού.

Σύμφωνα με μια ορισμένη εκδοχή των γεγονότων, που αποφεύγουν να επιβεβαιώσουν άνθρωποι της τότε εξουσίας, οι μυστικές υπηρεσίες παρείχαν διαρκώς ενημέρωση στον κ. Παπανδρέου για «ύποπτες κινήσεις» ακροδεξιών στοιχείων. Πολιτικός της εθνικοπατριωτικής πτέρυγας της Δεξιάς ομολογεί σήμερα στις ιδιωτικές συζητήσεις του ότι λίγες ημέρες πριν από τα γεγονότα της 28ης Οκτωβρίου είχε δεχθεί βολιδοσκόπηση από απόστρατο αξιωματικό για την πιθανότητα συμμετοχής του σε μεταβατική κυβέρνηση στρατιωτικών! Παρά τις προσπάθειες πολιτικών παραγόντων να υποβαθμίσουν τα γεγονότα εκείνων των ημερών δεν είναι λίγοι όσοι ισχυρίζονται (άλλοι με φόβο και άλλοι με ικανοποίηση!) ότι η Ελλάδα, έπειτα από συντονισμένες κινήσεις ακραίων στοιχείων πάσης φύσεως, έφτασε κοντά στην «κόκκινη γραμμή» της αποσταθεροποίησης. Συμπληρώνουν ότι η επέμβαση του στρατού ήταν ακριβώς εκείνο που ήθελαν να προκαλέσουν όσοι απεργάζονται σχέδια με στόχο την απομάκρυνση της Ελλάδας από την Ευρώπη και τη Δύση. Η παραπάνω «αφήγηση» επικρατεί στις αναλύσεις πολλών που βρέθηκαν είτε δίπλα είτε απέναντι από την κυβέρνηση Παπανδρέου.

Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, η διενέργεια δημοψηφίσματος για τη δανειακή σύμβαση και το «ξήλωμα» της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν η «διπλή απάντηση» που ο κ. Παπανδρέου αποφάσισε να δώσει το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου ενώ ακόμη βρισκόταν στο Ηράκλειο. Η απόφαση για το δημοψήφισμα ανακοινώθηκε τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠαΣοΚ στη Βουλή και η απόφαση για την περισσότερο εκτεταμένη επιχείρηση αποστρατείας αξιωματικών της Μεταπολίτευσης ανακοινώθηκε την επόμενη ημέρα, την Τρίτη 1 Νοεμβρίου σε έκτακτη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ.

Η επικρατούσα ανάλυση στον τότε πρωθυπουργικό κύκλο εδραζόταν στην εκτίμηση ότι οι ανατροπές κυβερνήσεων, όπως άλλωστε διδάσκει η Ιστορία πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος, δεν πραγματοποιείται αιφνιδίως με μονομερείς ενέργειες ορισμένων αξιωματικών. Πριν από κάθε εκδήλωση «κινήματος» έχει προηγηθεί η οργανωμένη διαπόμπευση της πολιτικής τάξης και ο ερεθισμός της κοινής γνώμης με την πρόκληση εκτεταμένων επεισοδίων. Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή, το «σημείο τομής» των ακραίων ιδεολόγων με όσους ταυτίζουν το εθνικό συμφέρον με τη συνεργασία με ξένες δυνάμεις είχε για μια ακόμα φορά στην ελληνική Ιστορία ενεργοποιηθεί για να προκαλέσει γεγονότα με αβέβαιη έκβαση.

«Ο Στρατός πάντοτε έρχεται στο τέλος ως από μηχανής Θεός και όχι στην αρχή του έργου» παρατηρεί με νόημα υψηλόβαθμο πολιτικό στέλεχος του ΠαΣοΚ. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, οι στρατιωτικοί θα αναλάμβαναν τη διακυβέρνηση για να αποκαταστήσουν την τάξη σε μια Ελλάδα στην οποία η Αθήνα και άλλα αστικά κέντρα θα θύμιζαν Δεκέμβριο 2008. Η αναπόφευκτη... «παρενέργεια» θα μπορούσε να ήταν η κατάλυση της Δημοκρατίας, η αναστολή της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η αποχώρηση από την ευρωζώνη. Οι εξελίξεις αυτές όμως δεν θεωρούνται απαραιτήτως αρνητικές για πολλούς οπαδούς «εθνικών» και «πατριωτικών» ιδεωδών που εκτιμούν ότι η ένταξη στην ΕΟΚ το 1981 και στην ΟΝΕ το 2000 έβλαψε τα λαϊκά συμφέροντα και προκάλεσε την απώλεια σημαντικού μέρους της εθνικής κυριαρχίας.

Μετά το καλοκαίρι του 2011, έπειτα από έναν χρόνο «υπό τον ζυγό της τρόικας», λέγεται ότι οι απόψεις αυτές νομιμοποιήθηκαν εκ νέου στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι συζητήσεις ήταν (και παραμένουν...) έντονες και συνεχείς στο Πεντάγωνο για τη μετατροπή της Ελλάδας σε μια χώρα μειωμένης κυριαρχίας και των Ελλήνων σε έναν ηττημένο και ταπεινωμένο λαό. Οι αναφορές αυτές υπέπιπταν στην αντίληψη των πολιτικών προϊσταμένων. Ο κ. Ευ. Βενιζέλος έδειχνε ότι δεν απέδιδε ιδιαίτερη σημασία, αλλά ο κ. Μπεγλίτης επέμενε αντιθέτως ότι οι ενδείξεις ήταν τουλάχιστον ανησυχητικές. Ανήσυχοι δεν ήταν και δεν είναι μόνο οι πολιτικοί του ΠαΣοΚ. «Πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός με τον στρατό σε εποχές κρίσης γιατί ο στρατός είναι ο πυρήνας της κρατικής και της εθνικής οντότητας» εξηγεί κορυφαίο πολιτικό στέλεχος της κυβέρνησης Σαμαρά που συμφωνεί με όσους υποστηρίζουν ότι η περυσινή αιφν ιδιαστική καρατόμηση της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων και άλλων 13 ανωτάτων αξιωματικών των τριών όπλων δεν ήταν «απόφαση ρουτίνας», αλλά οφειλόταν στη διογκούμενη καχυποψία και ανησυχία περί εκτροπής.

Πηγές προσκείμενες στην τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αμυνας εξηγούσαν ότι οι αλλαγές στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων έπρεπε - βάσει του σχετικού νόμου - να πραγματοποιηθούν μετά την παρέλευση διετίας, δηλαδή τον Αύγουστο του 2011. Καθυστέρησαν τ ρεις μήνες διότι ο Αύγουστος, ο Σεπτέμβριος και ο Οκτώβριος ήταν πλήρεις γεγονότων λόγω των διαπραγματεύσεων για το δεύτερο μνημόνιο και της έντασης ανάμεσα στην Κύπρο και την Τουρκία με επίκεντρο την έναρξη των εργασιών για την εξόρυξη αερίου στο περίφημο θαλάσσιο Οικόπεδο 12. Προσθέτουν όμως με νόημα ότι σχεδόν ολόκληρη η τότε ηγεσία και στα τρία σώματα των Ενόπλων Δυνάμεων χαρακτηριζόταν από μεγαλύτερη ή μικρότερη πίστη σε εθνικιστικά και πατριωτικά ιδεώδη. Τονίζουν ότι «έπρεπε να φτάσουμε βαθιά στην ιεραρχία για να βρούμε στρατιωτικούς που πιστεύουν στη Δημοκρατία χωρίς αστερίσκους».

Ακραία καχυποψία

Για πολλούς γνώστες των γεγονότων η αιφνιδιαστική αντικατάσταση της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων στόχευε κυρίως στην αποστρατεία του τότε αρχηγού ΓΕΣ κ. Φράγκου. Ο κύριος λόγος ήταν ότι οι σχέσεις του στρατηγού με τον τότε υπουργό Αμυνας κ. Μπεγλίτη χαρακτηρίζονταν από ακραία καχυποψία. Ο στρατηγός γνώριζε ότι οι προθέσεις του υπουργού για την αντικατάστασή του ήταν δεδομένες από την πρώτη ημέρα της ανάληψης της εξουσίας από το ΠαΣοΚ τον Οκτώβριο του 2009. Ο κ. Μπεγλίτης παρακολουθούσε με σκεπτικισμό τις πρωτοβουλίες ενός υπερδραστήριου στρατιωτικού που συγκέντρωνε όλο και μεγαλύτερη εξουσία στο στράτευμα και καλλιεργούσε υψηλές επαφές σε όλα τα κόμματα και στην Εκκλησία.

Στον κ. Φράγκο αποδίδονται απόψεις «κριτικές» απέναντι σε μια πολιτική τάξη που διαφθείρεται από οικονομικά συμφέροντα και παράλληλα υπαναχωρεί διαρκώς σε ό,τι αφορά την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων. Δεν είναι βεβαίως ο μοναδικός στρατιωτικός που πιστεύει ότι οι επεμβάσεις της τρόικας, η υπογραφή δεσμευτικών μνημονίων, η οικονομική και ψυχολογική βία που ασκείται στον ελληνικό λαό καθώς και η συστηματική αποδυνάμωση των Ενόπλων Δυνάμεων αφενός θέτουν σε νέα βάση τον προβληματισμό για την έννοια της εθνικής ανεξαρτησίας στο σημερινό ευρωπαϊκό πλαίσιο και αφετέρου καλούν σε αυξημένη επαγρύπνηση για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας.

Την επομένη της καρατόμησης της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων ο κ. Παπανδρέου μετέβη στις Κάννες όπου φέρεται να είπε ότι αποφάσισε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για να αποφύγει την εκδήλωση πραξικοπήματος. Οι παριστάμενοι στη συνάντηση των Καννών, δηλαδή οι κκ. Ευ. Βενιζέλος, Φ. Σαχινίδης και Γ. Ζανιάς μιλώντας προς «Το Βήμα» διαψεύδουν ότι ο κ. Παπανδρέου εξέφρασε φόβους για την εκδήλωση πραξικοπήματος. Ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου πάντως έχει παραδεχθεί σε συνομιλητές του ότι μίλησε στον κ. Σαρκοζί και στην κυρία Μέρκελ περί «κινδύνου κοινωνικής αποσταθεροποίησης».

Τι είπε ο κ. Σαμαράς

Για τα γεγονότα του περασμένου Νοεμβρίου έχει ερωτηθεί από «Το Βήμα» και ο κ. Αντ. Σαμαράς, ο οποίος έχει διαψεύσει κατηγορηματικά την πληροφορία ότι δέχθηκε να υποστηρίξει την κυβέρνηση του κ. Λ. Παπαδήμου λίγες ημέρες αργότερα διότι γνώριζε ότι αν δεν το έκανε θα διακινδύνευε την πραγματοποίηση ενός «σεναρίου εκτροπής». «Στήριξα την κυβέρνηση Παπαδήμου διότι γνώριζα ότι θα μας έβγαζαν από το ευρώ» έχει απαντήσει ο Πρωθυπουργός. Για πολλούς ωστόσο η έξοδος από το ευρώ και το «σενάριο εκτροπής» δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, το οποίο δεν είναι άλλο από τη... δραχμή. Μάλιστα, υψηλόβαθμο στέλεχος της Αριστεράς σε συζήτηση με «Το Βήμα» υποστήριξε ότι σύμφωνα με πληροφορίες που ήταν εν γνώσει της Κουμουνδούρου το «σενάριο εκτροπής» με επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν έτοιμο να ενεργοποιηθεί και στις 18 Ιουνίου 2012 μετά την επιβολή μέτρων περιορισμού αναλήψεων στις τράπεζες σε περίπτωση που κυριαρχούσε ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της προηγούμενης ημέρας.

Παράγοντες του «εθνικοπατριωτικού χώρου» που συζητούν το «σενάριο της εκτροπής» (και σχεδόν εύχονται να πραγματοποιηθεί...) εξηγούν στους συνομιλητές τους ότι «οι στρατιωτικοί δεν έχουν ουδεμία πρόθεση να διασώσουν την Ελλάδα από το χάος προκειμένου να γίνουν εξιλαστήρια θύματα και να πεθάνουν στη φυλακή». Επισημαίνουν ότι η επικρατέστερη εκδοχή που συζητείται εντόνως το τελευταίο έτος σε εθνικοπατριωτικούς κύκλους είναι ότι σε περίπτωση εκδήλωσης έκρυθμων καταστάσεων οι επικεφαλής των τριών Οπλων θα εμφανιστούν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και θα ζητήσουν την εντολή να κυβερνήσουν σε συνεργασία με μη πολιτικές προσωπικότητες προκειμένου να αποκατασταθεί η τάξη. Αυτή τη «θεσμική χορογραφία» τυπικώς προέβλεπε ως δυνατότητα το Σύνταγμα του 1952 (όταν αρχηγός του κράτους ήταν ο βασιλιάς), όχι όμως και το ισχύον Σύνταγμα του 1975.

Τι λένε οι Γάλλοι
«Δικαιολογίες του κ. Παπανδρέου»
Ο δημοσιογράφος της γαλλικής «Liberation» (και ανταποκριτής της εφημερίδας στις Βρυξέλλες) κ. Ζαν Κατρεμέρ ήταν απεσταλμένος της εφημερίδας στις Κάννες όταν έγινε η κρίσιμη συνάντηση Παπανδρέου - Μέρκελ - Σαρκοζί. Ο κ. Κατρεμέρ, που δεν θέλησε να μιλήσει στο «Βήμα», υπέγραψε άρθρο που δημοσιεύτηκε στη «Liberation» στις 5 Νοεμβρίου 2011 με τίτλο «Ο Παπανδρέου επέλεξε το δημοψήφισμα για να αποφύγει στρατιωτικό πραξικόπημα». Το άρθρο ήταν επικριτικό για τον Παπανδρέου. Ανέφερε ότι «μπροστά στην οργή των ευρωπαίων ηγετών για το δημοψήφισμα που δεν ανακοινώθηκε σε συνεννόηση μαζί τους, ο Παπανδρέου αναζήτησε δικαιολογία σε άθλιες και χονδροειδείς θεωρίες συνωμοσίας». Η πλευρά Παπανδρέου, αφού διαψεύδει ότι ο κ. Παπανδρέου είπε κάτι τέτοιο στη συνάντηση, επισημαίνει ότι ο Κατρεμέρ ήταν «στημένος» από το γραφείο Σαρκοζί. Ουδείς πάντως αποκλείει ότι ο κ. Παπανδρέου είχε αναφερθεί στο ενδεχόμενο πραξικοπήματος στις κατ' ιδίαν συζητήσεις του με την κυρία Μέρκελ και τον κ. Σαρκοζί στις Κάννες πριν από την έναρξη της ιστορικής συνάντησης. 

 

ΤΟ ΒΗΜΑ, 30/9/2012