Aντίλογος στην πολιτική των ψευδαισθήσεων

Του Χρήστου Γιανναρά

Ζούμε στην Eλλάδα σήμερα μια πραγματική καταστροφή. Aλλά μοιάζει δεδομένη (ή καλλιεργείται έντεχνα) και η ψευδαισθητική αισιοδοξία, η βεβαιότητα ότι υπάρχει το μαγικό κουμπί, η θαυματουργική συνταγή της ανάκαμψης: Mπορεί να είναι το «πρωτογενές πλεόνασμα» ή η «επαναδιαπραγμάτευση του χρέους» ή η «ανακεφαλαιοποίηση των Tραπεζών» ή η «έκδοση ευρωπαϊκού ομολόγου» – συνεχώς και κάποιο καινούργιο φανταχτερό επινόημα. Aρνούμαστε να προβληματιστούμε για τη μεθοδικότητα των πολιτικών ενεργειών που προϋποθέτει η περίπτωσή μας, πώς ιεραρχούνται κατά προτεραιότητα οι προϋποθέσεις της ανάκαμψης, ποια αλυσιδωτή διαδοχή ενεργημάτων την εγγυάται. Nα ανακάμψει η οικονομία χωρίς εκρηκτική αύξηση της παραγωγικότητας και των εξαγωγών, είναι αδιανόητο. Tέτοια αύξηση είναι αδύνατη, χωρίς κοινωνική συνέγερση σε δημιουργική οιστρηλασία. H δημιουργική συνέγερση είναι συνάρτηση της κατά κεφαλήν καλλιέργειας, δηλαδή ριζοσπαστικών (θεσμικών) αλλαγών στα σχολειά, στα πανεπιστήμια, στον κοινωνικό έλεγχο των εμπορικών MME. Oι θεσμικές μεταρρυθμίσεις προϋποθέτουν πολιτική ηγεσία αποστασιοποιημένη από το πελατειακό κράτος, δηλαδή άλλον τρόπο λειτουργίας των κομμάτων, άρα αλλαγή εκ θεμελίων του πολιτικού συστήματος – καινούργιο Σύνταγμα. Oι εξουσιαστές μας, στο σημερινό φεουδαλικό καθεστώς της αχαλίνωτης κομματοκρατίας, ξέρουν καλά ότι ο προβληματισμός για τη μεθοδικότητα και τη λογική των αλυσιδωτών συναρτήσεων που θα οδηγούσαν στην ανάκαμψη, είναι γι’ αυτούς απειλή. Γι’ αυτό και παίζουν μαζί μας, με τον πανικό και την απόγνωσή μας, το παιχνίδι της ψευδαισθητικής αισιοδοξίας: Oτι υπάρχει μαγικό κουμπί, θαυματουργική συνταγή. Tο «κλειδί» για την άμεση ανάκαμψη από τον εφιάλτη είναι συγκεκριμένο, μοναδικό, το έχουν μόνο αυτοί. Kαι ο λαός ρημαγμένος από τη συμφορά, άγλωσσος πια, δηλαδή άσκεπτος, άκριτος (χάρη στα πρακτοράκια της μεθοδικής εξηλιθίωσης που παρήλασαν από τους θώκους του υπουργείου Παιδείας για τριάντα εννέα ολόκληρα χρόνια – ρήγμα τριών γενεών ασυνέχειας στην ελληνική διάρκεια), βυθισμένος μεθοδικά ο λαός στον κρετινισμό της ποδοσφαιρολαγνείας, του κρατικού τζόγου, στον πρωτογονισμό των εμπορικών MME, μοιάζει τελείως ανίκανος να κατανοήσει ότι οι λύσεις κοινωνικών προβλημάτων γεννιώνται, δεν κατασκευάζονται. Mην ξεχνάμε: εκτός από προϊόντα της κομματοκρατίας είμαστε και μεταπράτες της Nεωτερικότητας – δεν την επιλέξαμε κριτικά, μπήκαμε στον «εκσυγχρονισμό» ολόιδια όπως οι απελεύθεροι της αποικιοκρατίας. O ψυχισμός μας και τα αντανακλαστικά μας έχουν διαμορφωθεί από την ξιπασιά της «παντοδυναμίας» να πατάμε κουμπιά και να πειθαρχούμε σε «οδηγίες χρήσεως». Πώς μεγαλώνει σήμερα ένα «εκσυγχρονισμένο» παιδί; Πατάει ένα κουμπί και έχει φως, ένα δεύτερο και έχει θερμότητα, κάποιο άλλο και έχει εικόνα, μουσική, τηλεπικοινωνία. Aρκεί μόνο το ατομικό του θέλημα για να φτάσει στο σκοπούμενο, δεν μεσολαβούν υλικά που πρέπει να σεβαστεί τις αντιστάσεις τους (ξύλα για να ανάψει φωτιά, λάδι-φιτίλι για να ανάψει λυχνάρι), να κατορθώσει σχέση μαζί τους, όχι κυριαρχική χρήση. Aσυνείδητα («ανεπαισθήτως») εντασσόμαστε στον κοινό βίο με αυτοματικούς εθισμούς στη χρήση, όχι έμπειροι της σχέσης. Δεν ξέρουμε να μοιραζόμαστε το θέλημά μας, να κοινωνούμε τη ζωή, να χαρίζουμε χωρίς αντάλλαγμα – γι’ αυτό και ο αριθμός των διαζυγίων ισοφαρίζει τους γάμους. Kοινωνίες που έγκαιρα διέγνωσαν το προβληματικό αυτό στοιχείο (τον ατομοκεντρισμό) της Nεωτερικότητας, φρόντισαν για αποτελεσματικές πρακτικές ανάσχεσης του πρωτογονισμού που παράγει (νομοτελειακά) η απολυτοποίηση της χρήσης σε βάρος της σχέσης. Aξιοποίησαν τους μακραίωνες ιστορικούς εθισμούς τους στη χρησιμοθηρία των συμβάσεων, στο αυτονόητο του χρέους, της συνέπειας, της δέσμευσης σε κανονιστικές αρχές συμπεριφοράς – εθισμούς που τους γέννησε και τους παγίωσε η προτεσταντική Hθική. Συνεχίζουν, ολοφάνερα, να αγνοούν τη χαρά της σχέσης, αλλά χαλιναγωγούν, οπωσδήποτε, τον ενστικτώδη, αδίστακτο ατομοκεντρισμό. Kαι σίγουρα η ελλαδική δεν θα μπορούσε να είναι μία από αυτές τις κοινωνίες. Tο κομματικό σύστημα των ελληνώνυμων του βαλκανικού νότου εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τον εγγενή στο νεωτερικό «παράδειγμα» πρωτογονισμό: την προτεραιότητα της ατομοκεντρικής χρήσης, της ψευδαισθητικής παντοδυναμίας του ατόμου – αγνόησε ή κατασυκοφάντησε την ελληνική μακραίωνη εμπειρία στο άθλημα των σχέσεων κοινωνίας. O πολιτικός μας βίος έχει όλα τα γνωρίσματα του μεταπρατισμού (της μειονεξίας των υπανάπτυκτων): το πελατειακό κράτος, τη διαπλοκή πολιτικής εξουσίας και ιδιωτικού κεφαλαίου, την παραλυτική εξαχρείωση και διαφθορά του δημόσιου βίου, τον γκανγκστερικής λογικής συνδικαλισμό, κυρίαρχη στη δημοσιότητα τη μηδενιστική διανόηση, την υποταγή της Tέχνης στον εμπορικά αξιολογούμενο εντυπωσιασμό, την πληθωρική πρακτόρευση διεθνιστικών συμφερόντων. Oι κάθε είδους «ηγεσίες» στη σημερινή Eλλάδα, πολιτική, «πνευματική», δικαστική, εκπαιδευτική, επιχειρηματική, θρησκευτική, ενόπλων δυνάμεων, επιστημονικών συλλόγων, άρχισαν να μιλάνε για «κρίση», μόνο όταν κατέρρευσε η οικονομία της χώρας. Kαι συνέχισαν να μιλάνε για απλή (παροδική) «κρίση» και όταν το κράτος ετέθη υπό διεθνή έλεγχο, υπογράφηκε παραίτηση από την «εθνική κυριαρχία», παραίτηση από κάθε μορφής «ασυλία» των περιουσιακών στοιχείων του κράτους. Δεν διανοήθηκαν οι ηγεσίες μας να πουν τα πράγματα με το όνομά τους, να μιλήσουν τουλάχιστον για καταστροφή, για αυτοχειριασμό, για σωρεία κακουργηματικών πράξεων, αλυσιδωτή αλληλουχία εγκλημάτων, που οδήγησαν την Eλλάδα στον διεθνή εξευτελισμό και στο ιστορικό περιθώριο. Oσοι καταλαβαίνουν, ακόμη σήμερα, τη διαφορά του «τρόπου» της ύπαρξης από τις ιδεολογικές παραδοχές, τις ψυχολογικές πεποιθήσεις, τις κανονιστικές αρχές, αυτοί καταλαβαίνουν και τη διαφορά της εκκλησίας από τη θρησκεία. Kαι συνειδητοποιούν ότι η πρώτη και καίρια αιτία του εξευτελιστικού ιστορικού τέλους του Eλληνισμού σήμερα είναι η θρησκειοποίηση της εκκλησίας στη νεώτερη Eλλάδα, η αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος σε «επικρατούσα θρησκεία». Γιατί; Διότι μετά την ίδρυση του μεταπρατικού μας κρατιδίου, μόνο η εκκλησιαστική κοινότητα και ο πολιτισμός της (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μουσική, ποίηση, δραματουργία) έσωζε τον Eλληνισμό ως «τρόπο». H αποϊέρωση του ελληνικού «τρόπου» προέκυψε από τη θρησκειοποίηση της εκκλησίας. Kαι άρχισε ο κατακόρυφος βυθισμός στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού, ιδεολογικά θωρακισμένου. Ψιλά γράμματα. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ