Τα εξαφανισμένα παιδιά των προσφυγικών ροών

Δεν περίμενε ότι θα κινούσε υποψίες. Τον Ιούλιο η 40χρονη M.S., κάτοχος αφγανικού διαβατηρίου με άδεια διαμονής στη Σουηδία, επρόκειτο να ταξιδέψει από την Αθήνα στο Αμβούργο της Γερμανίας με την πτήση Α3-848. Συνόδευε δύο ανήλικα αγόρια, τα οποία παρουσιάζονταν ως γιοι της. Ένας αστυνομικός όμως τους σταμάτησε λίγο πριν από την επιβίβαση.

«Η γυναίκα φαινόταν κάπως αγχωμένη», ανέφερε αργότερα ο αστυνομικός του γραφείου ελέγχου διαβατηρίων. Και η συμπεριφορά ενός εκ των δύο παιδιών έμοιαζε παράξενη. Εμφάνιζε όλα εκείνα τα σημάδια για τα οποία προειδοποιεί σε ειδικές οδηγίες με την κωδική ονομασία VEGA ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη φύλαξη των συνόρων της Ε.Ε., Frontex. «Ο ένας ανήλικος είχε μονίμως στραμμένο το πρόσωπό του σε άλλη κατεύθυνση», είπε ο αστυνομικός. «Όταν τον αποκαλέσαμε με το όνομά του δεν ανταποκρίθηκε, αλλά γύρισε σε εμάς όταν τον σκούντηξε η γυναίκα».

Όπως αποδείχθηκε, το ένα από τα δύο παιδιά δεν ήταν δικό της. Δεν γνωρίζονταν, ούτε τους ένωνε κάποια μακρινή συγγένεια. «Είναι αφγανικής καταγωγής, και οι γονείς του, καθώς έρχονταν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας, πνίγηκαν με το καράβι», απολογήθηκε η M.S. μετά τη σύλληψή της με την κατηγορία της διακίνησης. Στη δικογραφία της υπόθεσης, που είναι σε γνώση της «Κ», φαίνεται ότι το αγόρι έμενε σε σπίτι ομοεθνών του στην Αθήνα, ώσπου η 40χρονη ταξίδεψε στην Ελλάδα για να αναλάβει τη μεταφορά του στο εξωτερικό. Όπως η ίδια ισχυρίστηκε, ήθελε να τον παραδώσει στις Αρχές της Σουηδίας «διότι το κράτος πρόνοιας είναι πολύ αποτελεσματικό». Η ΕΛ.ΑΣ. κάλεσε την οργάνωση Χαμόγελο του Παιδιού, η οποία μετέφερε τον ανήλικο στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» για παιδοψυχιατρική αξιολόγηση.

Αυτή είναι μία από τις 16 απόπειρες διακίνησης ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών μέσω του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», στις οποίες η Αστυνομία ζήτησε πέρυσι τη συνδρομή του Χαμόγελου του Παιδιού. Κοινωνικοί λειτουργοί ή ψυχολόγοι της οργάνωσης μεταφέρουν τα παιδιά στα νοσοκομεία. Μετά την εισαγωγή, την προσωρινή εποπτεία αναλαμβάνουν οι υπηρεσίες του ΕΣΥ. Μέχρι την τοποθέτηση όμως των ανηλίκων σε κάποιον ξενώνα, τα ίχνη τους ενδέχεται να χαθούν.

«Φεύγουν μια μέρα από το νοσοκομείο και δεν ξέρεις τι έχει συμβεί», λέει κοινωνικός λειτουργός που παρακολουθεί τη διαδικασία.

Εκατοντάδες διαφυγές
Τις περισσότερες φορές οι ασυνόδευτοι ανήλικοι μετανάστες εξαφανίζονται και από τις δομές φιλοξενίας. Οι οκτώ ξενώνες της χώρας δεν φυλάσσονται καθώς δεν αποτελούν κέντρα κράτησης. Ενδεικτικά, πέρυσι στο Τμήμα Αναζητήσεων της Διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής καταγράφηκαν 1.002 διαφυγές (διπλάσιος αριθμός σε σχέση με το 2014) και μόλις 192 ανευρέσεις. Ωστόσο αυτά τα δεδομένα δεν αντιστοιχούν σε απόλυτο αριθμό παιδιών. Έχουν τύχει περιπτώσεις που ο ίδιος ανήλικος διέφυγε από ξενώνα στο Μοσχάτο, εντοπίστηκε στην Πάτρα και τοποθετήθηκε σε άλλη δομή για να διαφύγει ξανά. Η παρακολούθηση της πορείας αυτών των παιδιών γίνεται πιο δύσκολη από την έλλειψη φωτογραφιών τους ή λόγω δήλωσης ψεύτικων ονομάτων.

Αντίστοιχα προβλήματα παρατηρούνται σε Ιταλία και Σουηδία. Σήμερα καμία υπηρεσία σε Ελλάδα και Ευρώπη δεν είναι σε θέση να αποτυπώσει τον ακριβή αριθμό των χαμένων παιδιών. Την περασμένη Τρίτη τα τηλέφωνα στα γραφεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, δομής του υπουργείου Εργασίας που εποπτεύει τους ξενώνες ανηλίκων, δούλευαν αδιάκοπα. Ο υπεύθυνος, Χρήστος Δημόπουλος, ενημερωνόταν ότι ανήλικος που είχε διαφύγει από δομή του Βόλου εντοπίστηκε τα ξημερώματα κοντά στην Ειδομένη προσπαθώντας να περάσει τα σύνορα. Την ίδια ημέρα 47 παιδιά βρίσκονταν σε λίστα αναμονής για να τοποθετηθούν σε ξενώνες.

Μέσα στο 2015, το ΕΚΚΑ δέχθηκε αιτήματα για τη στέγαση 2.248 ασυνόδευτων ανηλίκων εκ των οποίων οι περισσότεροι προέρχονταν από το Αφγανιστάν και τη Συρία. Είτε διέσχισαν μόνοι τους τα σύνορα είτε έχασαν στην πορεία τους συγγενείς τους. Στέλεχος της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής δηλώνει στην «Κ» ότι συνήθως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πιέζονται από τις οικογένειες στις πατρίδες τους να συνεχίσουν το ταξίδι προς τη Δύση και εγκαταλείπουν τους ξενώνες. Άλλοι απελπίζονται από την αναμονή για οικογενειακή επανένωση (μπορεί να ξεπεράσει τους έξι μήνες) και αποφασίζουν να ρισκάρουν, εκθέτοντας τους εαυτούς τους στους κινδύνους των κυκλωμάτων διακίνησης.

Το δυστύχημα

Στον ξενώνα της μη κυβερνητικής οργάνωσης ΑΡΣΙΣ, στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, έχουν δημιουργήσει ένα κλειστό γκρουπ στο Facebook όπου οι ανήλικοι ενημερώνουν τους υπεύθυνους ότι έφτασαν με ασφάλεια στον προορισμό τους. Ωστόσο αυτό δεν συνέβη σε μία περίπτωση τον περασμένο Απρίλιο. Οι κοινωνικοί λειτουργοί του ξενώνα προσπαθούσαν να πείσουν έναν 16χρονο Αφγανό να μείνει στην Ελλάδα, να κάνει υπομονή. Είχε ήδη συμπληρώσει τρεις μήνες στη δομή και η νομική ομάδα της οργάνωσης είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες για να προχωρήσει η διαδικασία επανένωσής του με συγγενείς του στην Ευρώπη. Οι θείοι του εφήβου όμως στη Σουηδία δεν ήταν τόσο συνεργάσιμοι και ζητούσαν από το παιδί να ταξιδέψει μόνο του. Τελικά ο 16χρονος εγκατέλειψε τον ξενώνα και λίγες ημέρες αργότερα σκοτώθηκε. Ήταν ένα από τα 14 θύματα δυστυχήματος όταν τρένο στην ΠΓΔΜ παρέσυρε 14 μετανάστες που περπατούσαν στις ράγες. 

Μαζί του ταξίδευε και ένας ακόμη ανήλικος που είχε διαμείνει στον ξενώνα του Ωραιοκάστρου. Μετά το δυστύχημα επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, παρέμεινα για λίγο καιρό στην ίδια δομή και αποχώρησε ξανά μόνος. Σήμερα βρίσκεται στο Μόναχο της Γερμανίας σε συγγενείς του.«Έχουμε σταθερά 20 παιδιά στον ξενώνα αυτή τη στιγμή με δυνατότητα να φιλοξενήσουμε 30. Τα υπόλοιπα είναι παιδιά που έρχονται και φεύγουν μόνα τους. Ξέρουν πλήρως τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν, αλλά δεν γνωρίζουν τους κινδύνους που θα συναντήσουν», λέει στην «Κ» η υπεύθυνη του ξενώνα στο Ωραιόκαστρο, Ιριδα Πανδίρη.

Μένουν αόρατοι από το ευρωπαϊκό σύστημαΣύμφωνα με στοιχεία του ΕΚΚΑ, το 2014 το 15% των ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών εξαφανίζονταν από τους ξενώνες μέσα στο πρώτο 24ωρο από την τοποθέτησή τους. Σε κάποιες περιπτώσεις επικοινωνούσαν με τους ξενώνες ή με μέλη του Δικτύου Επιτροπείας Ανηλίκων της μη κυβερνητικής οργάνωσης ΜΕΤΑδραση, όταν έφταναν στον προορισμό τους, λέγοντας ότι είναι ασφαλείς. Στελέχη της ΕΛ.ΑΣ. αναφέρουν ότι οι περισσότεροι εντοπισμοί ασυνόδευτων ανηλίκων στο εξωτερικό γίνονται στην Αυστρία και στη Γερμανία. «Υπάρχουν όμως και παιδιά που υποσχέθηκαν ότι θα μας πάρουν και δεν κάλεσαν ποτέ», λέει η πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης Λώρα Παππά.

Εκπρόσωπος της Europol αναφέρει ότι τους τελευταίους 18 μήνες –σύμφωνα με εκτιμήσεις ΜΚΟ και κρατικών υπηρεσιών– τουλάχιστον 10.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι μετανάστες χάθηκαν από το ευρωπαϊκό σύστημα. Καμία Αρχή όμως, ούτε η Europol ούτε η Interpol με τις οποίες επικοινώνησε η «Κ», δεν είναι σε θέση να παραδεχθεί εάν έστω και ένα από αυτά παιδιά υπήρξε θύμα εκμετάλλευσης.

Όπως λένε μέλη της ΜΕΤΑδρασης, για πέντε παιδιά που τοποθετήθηκαν στη Μεταβατική Δομή Φιλοξενίας της οργάνωσης στη Λέσβο υπήρχαν ενδείξεις ότι πιθανόν να έχουν πέσει θύματα trafficking στο ταξίδι τους. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρουν μια ανήλικη από χώρα της Αφρικής την οποία αναζήτησαν δύο άντρες στη δομή ισχυριζόμενοι ότι είναι συγγενείς της. Το κορίτσι είπε στο προσωπικό του ξενώνα ότι δεν τους γνώριζε και ότι ταξίδευε μόνη. Το προσωπικό διαπίστωσε ότι η ανήλικη ήταν φοβισμένη και απόμακρη και δεν ήθελε να μένει μόνη της με αγόρια ή άντρες.

Αυτό το κορίτσι σήμερα είναι ασφαλές. Για την περίπτωση όμως του αγοριού από το Αφγανιστάν που επρόκειτο να πετάξει από την Αθήνα στο Αμβούργο παριστάνοντας το γιο κάποιας άγνωστης, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί τι συνέβη. Επτά μήνες μετά τη σύλληψη της 40χρονης M.S. στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η «Κ» δεν κατόρθωσε να εντοπίσει τα ίχνη του αγοριού που θα ταξίδευε μαζί της. Άγνωστο παραμένει και το πραγματικό του όνομα.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 07/02/2016