Η παρένθεση Τσίπρα…

Του Κώστα Στούπα

1) Η παρένθεση Τσίπρα...

Πριν από ακριβώς δώδεκα μήνες το προσφιλές θέμα των συζητήσεων ήταν το φαινόμενο "Τσίπρας"  και οι  συνέπειες της εποχής που εγκαινιάζει η διαφαινόμενη πολιτική του κυριαρχία. Ο κ. Τσίπρας ήταν, και προς το παρόν τουλάχιστον παραμένει, φαινόμενο. Πήρε ένα κόμμα του 4% και σε 5-6 χρόνια το έφτασε στο 37% και κατέκτησε την εξουσία.

Αρκετοί τον παρομοιάζουν με τον Ανδρέα Παπανδρέου ο οποίος μπορεί να κατέστρεψε την οικονομία με τα σοσιαλιστικά πειράματα, αλλά έβαλε τη σφραγίδα του τέλους στο μετεμφυλιακό κράτος της δεξιάς. Η πολιτική κυριαρχία του Ανδρέα Παπανδρέου στη μεταπολίτευση ήταν σαρωτική. Θα χρειαστεί να περιμένουμε προκειμένου να μιλήσουμε για την πολιτική κυριαρχία του κ. Τσίπρα στο μετά-μεταπολιτευτικό σκηνικό.

Η πολιτική κυριαρχία ενός προσώπου στην πολιτική σκηνή μετριέται από το εύρος των εκλογικών του νικών και τη διάρκεια της επιρροής του στις εξελίξεις. Κατ’ αυτήν την έννοια τα εκλογικά ποσοστά κάτω από το 40% δεν αποδεικνύουν υψηλή ισχύ και ο χρόνος που έχει κυλήσει από την εκλογική νίκη του Ιανουαρίου του 2015 είναι ακόμη μικρός.

Τα τελευταία χρόνια όμως ο κ. Τσίπρας έχει πετύχει δυο αναμφισβήτητα κατορθώματα. Το ένα είναι η εκτόξευση ενός κόμματος από το 4% στο 37% και το άλλο τρεις εκλογικές νίκες μέσα σε λίγους μήνες. Στις δυο από αυτές μάλιστα, στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου του 2015, πέτυχε σχεδόν το ίδιο ποσοστό με εντελώς διαφορετικό πρόγραμμα και στόχους. Τον Ιανουάριο του 2015 κέρδισε τις εκλογές με αντιμνημονιακό πρόγραμμα και υποσχέσεις για κατάργηση φόρων όπως ο ΕΝΦΙΑ και το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου κέρδισε κυρίως με την υπόσχεση να εφαρμόσει το τρίτο μνημόνιο. 

Το κατόρθωμα αυτό αν και εντυπωσιακό μπορεί να κρύβει παγίδες και να αποδειχτεί πως επρόκειτο για παροδική "φούσκα" που τροφοδοτήθηκε από κυκλοθυμικές αντιδράσεις και εξαπάτηση. Τώρα ο αρχικός ενθουσιασμός όμως έχει αρχίσει να υποχωρεί με εκθετικό ρυθμό.

Ο ελληνικό λαός τα τελευταία χρόνια πέφτει συνεχώς θύμα αυταπατών και εξαπάτησης από πολιτικούς που κερδίζουν την υποστήριξη υποσχόμενη μαγικές λύσεις σε πραγματικά και μετρήσιμα προβλήματα. Η διαφορά του κ. Τσίπρα με όσους προηγήθηκαν είναι το εύρος της εξαπάτησης και των διαψεύσεων.

Αυτό δεν είναι παράδοξο, οι άνθρωποι γίνονται πιο ευάλωτοι στην εξαπάτηση όταν νιώθουν αδύναμοι γιατί πρόσφατα έχουν δεχτεί κάποιο ισχυρό πλήγμα στη ζωή τους. Οι απατεώνες το γνωρίζουν αυτό και το εκμεταλλεύονται. Κατά τη χρηματιστηριακή "φούσκα" του ’99 τα πιο πολλά λεφτά χάθηκαν μετά την κατάρρευση, με υποσχέσεις πως υπάρχει τρόπος να αναπληρωθούν τα χαμένα.

Στο βιβλίο της "Παιχνίδι Εμπιστοσύνης", η συγγραφέας - ψυχολόγος, Maria Konnikova αναλύει την ψυχολογία του απατεώνα φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι ενώ δυνητικά όλοι μπορούν να γίνουν θύματα: "Οι άνθρωποι που βιώνουν μία αλλαγή είναι πιο συναισθηματικά ευάλωτοι και οι απατεώνες έχουν τη δυνατότητα να διακρίνουν αυτήν την αδυναμία".

Μια απάτη που δεν θα αποκαλυφθεί ποτέ ή πολύ αργότερα όταν οι συνέπειές της θα έχουν ξεχαστεί, μπορεί να θεωρηθεί σαν ικανότητα και επιτυχία. Μια απάτη όμως που αποκαλύπτεται πριν την ώρα της μπορεί να κρύβει δυσάρεστες συνέπειες για αυτόν που την διέπραξε ή που νομίζουν τα θύματα πως την διέπραξε.

Τους πρώτους μήνες του 2015 οι δημοσκοπήσεις έδειχναν τεράστια αποδοχή και υποστήριξη από την κοινή γνώμη, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις ξεπερνούσε τα δυο τρίτα. Σήμερα όμως η εικόνα αυτή έχει εντελώς αντιστραφεί. Η κατάρρευση της εικόνας της κυβέρνησης και του ιδίου του κ. Τσίπρα στην κοινή γνώμη είναι ραγδαία και πιθανόν σύντομα αν δε συμβεί κάποιο θαύμα να καταστεί αμετάκλητη.

Η άποψη της στήλης πολλά χρόνια τώρα ήταν και είναι πως η άνοδος του κ. Τσίπρα συνιστά μια πολιτική "φούσκα" η οποία γρήγορα μετά την προστριβή με τη διακυβέρνηση και την πραγματικότητα θα σκάσει με θόρυβο. Η εκτόξευση και νίκη του κ. Τσίπρα αποδίδεται σε μερικούς  βασικούς λόγους.

α) Ο κ. Τσίπρας εκτοξεύθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης 2010-15 γιατί υποσχέθηκε σε αφελείς ανθρώπους που είδαν τις ζωές τους να γκρεμίζονται πως ήταν δυνατόν με ένα νόμο η ζωή να επιστρέψει στα προ του 2010 δεδομένα της ευημερίας με δανεικά. Ένα χρόνο μετά όχι μόνο στα επίπεδα της ευημερίας με δανεικά δεν έχουμε επιστρέψει, αλλά η κατάσταση παρουσιάζει ραγδαία επιδείνωση και αρκετοί θυμώνουν με την ευκαιρία που χάθηκε όταν στο β' εξάμηνο του 2014 και το πρώτο του 2015 η οικονομία παρουσίαζε σημάδια βελτίωσης λόγω της εφαρμογής του προγράμματος Σαμαρά - Βενιζέλου. Τώρα το 80-90% πιστεύει πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί τους επόμενους μήνες.

β)Ένα δεύτερο στοιχείο που φάνηκε καθαρά στις δημοσκοπήσεις των αρχών του 2015 ήταν η αίσθηση της υπερηφάνειας ενός λαού που τα τελευταία χρόνια είχε καταστεί αντικείμενο περιφρόνησης από το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας. Ένα χρόνο μετά η περηφάνεια που δήλωναν τα δυο τρία της κοινής γνώμης έχει μετατραπεί σε ντροπή και θυμό. Μάταια προσπαθεί η κυβέρνηση να μετριάσει την εικόνα με "θεατρικές" διαμάχες με το ΔΝΤ. Αν είχε σταθεροποιηθεί η οικονομία, η κοινή γνώμη μπορεί να έκανε τα στραβά μάτια στην αυταπάτη της υπερήφανης στάσης απέναντι στην άδικη στάση των ισχυρών. Η διάλυση της οικονομίας και της αίσθησης ασφάλειας ενισχύει την αίσθηση εξαπάτησης και το θυμό.

γ) Ένα τρίτο στοιχείο ήταν πως εξέφρασε και συνεχίζει να εκφράζει μια σημαντική μερίδα ανθρώπων που εισοδηματικά εξαρτώνται από το δημόσιο με την ελπίδα που θα μπορεί να τους εξασφαλίσει αυτό το εισόδημα, χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει κάτι στην αποδοτικότητα του δημοσίου. Η τρίτη κατηγορία νιώθει ασφαλής ακόμη και αποτελεί το σκληρό πυρήνα της εναπομείνασας επιρροής του κυβερνώντος κόμματος. Και σ’ αυτήν την κατηγορία όμως αρχίζουν να παρουσιάζονται ρωγμές και αμφιβολίες, κατά πόσον η διάλυση της ιδιωτικής οικονομίας δεν θα πλήξει τα έσοδα του δημοσίου. Η μεταστροφή αυτής της κατηγορίας ήταν που έκανε το βίο αβίωτο στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ στην αρχή της κρίσης, καθώς οι πλέον φανατικοί υποστηρικτές συνήθως μεταλλάσσονται στους πιο σκληρούς διώκτες καθώς αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους για να συγκαλύψουν τις δικές τους ενοχές.

δ) Ο ίδιος ήταν νέο πρόσωπο και συμβόλιζε την ανανέωση ενός χρεοκοπημένου πολιτικού σκηνικού. Η αλήθεια είναι πως η φωνή και το παρουσιαστικό του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποδοχή του μηνύματος που εξέπεμπε. Όμως οι  "έρωτες" της κοινής γνώμης με πρόσωπα και φωνές όταν δεν συνοδεύονται και από την ασφάλεια του γεμάτου στομαχιού, είναι περαστικοί.

Οι περισσότεροι από τους  πυλώνες που στήριξαν την άνοδο του κ. Τσίπρα έχουν καταρρεύσει. Ο τρίτος δεν είναι αρκετός από μόνος του. Επιπλέον εξάρτησή του από το δημόσιο τον οδηγεί να υποστηρίζει πάντα όποιον έχει τον αέρα της νίκης. Η ανάλυση αυτή των δεδομένων ενισχύει την εκτίμηση πως η άνοδος και η πτώση της εποχής Τσίπρα μάλλον μοιάζει περισσότερο με "φούσκα" παρά με φαινόμενο πολιτικής κυριαρχίας με ισχύ και διάρκεια που θα αλλάξει τα δεδομένα του αποσυντιθέμενου πολιτικού σκηνικού με ανασύνθεση.

Εξάλλου καιρό γαρ εγγύς, μέχρι το καλοκαίρι θα έχουμε μια σαφή εικόνα...

capital.gr,