Bloomberg
Οσο μας πετούν από το ένα οικονομικό δράμα στο άλλο, είναι φυσικό να αναρωτιόμαστε γιατί οι κοινωνίες δεν έχουν μάθει να αποφεύγουν τις αυτοτροφοδοτούμενες κρίσεις. Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση παρατρίχα απέφυγε την πτώχευση, παρότι οι οικονομολόγοι συμφώνησαν μήνες πριν στον χρόνο στον οποίο θα έπρεπε να αυξηθεί το όριο χρέους. Και στην Ευρώπη, η μία μετά την άλλη οι ανεπαρκείς αντιδράσεις των κυβερνήσεων κάθε άλλο παρά καθησύχασαν τους φόβους για τη φερεγγυότητα της Ελλάδας και την αξιοπιστία της Ιταλίας και της Ισπανίας, συνταράσσοντας τις αγορές και ωθώντας την Ευρωπαϊκή Ενωση στο κατώφλι της καταστροφής.
Τέτοιες καταστάσεις χαρακτηρίζονται «καραμπόλες», σαν να συμβαίνουν με μεγάλες ταχύτητες. Κι όμως. Τα συγκεκριμένα οχήματα προχωρούν μόλις κάποια εκατοστά κάθε ώρα. Επί σειρά ετών βλέπαμε να πλησιάζει το ατύχημα. Γιατί, λοιπόν, καταλήξαμε έτσι;
Το ερώτημα είναι σημαντικό γιατί, κοιτάζοντας καλύτερα, εύκολα εντοπίζουμε άλλα οχήματα σε τροχιά σύγκρουσης. Στις ΗΠΑ, π. χ., το σύστημα περίθαλψης έχει προ πολλού κάψει τα φρένα του. Ομως δεν δίνεται λύση. Θα πρέπει να περιμένουμε κάποια μελλοντική κρίση για να του δώσουμε περισσότερη προσοχή. Οσο για τη δομή χρηματοδότησης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, θα έλθει σε μετωπική σύγκρουση με τη δημογραφική αλλαγή που θα επιφέρει η γήρανση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, με αποτέλεσμα την πτώχευση όχι μόνο του συστήματος, αλλά ίσως και ολόκληρης της χώρας. Ευρώπη και Ιαπωνία αντιμετωπίζουν ακόμα χειρότερο πρόβλημα με τα κρατικά συνταξιοδοτικά συστήματά τους. Ομως, η πολιτική πραγματικότητα είναι ότι τέτοια προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται προληπτικά.
Πρέπει επίσης να αναπτύξουμε την τεχνογνωσία που θα χρειαστεί για να καλύψουμε την όλο και αυξανόμενη παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση. Και παρότι οι περιβαλλοντολόγοι σπέρνουν τον πανικό για τις οικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, καμιά προσπάθεια αντιμετώπισης δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε κατά διάνοια αποτελεσματική. Στους πολιτικούς δεν αρέσουν οι δυσάρεστες πραγματικότητες. Ούτε σε κανέναν άλλον, μόνο που εμείς ως άτομα δεν έχουμε άλλη επιλογή. Γιατί, λοιπόν, ως κοινωνίες αδυνατούμε να αποφύγουμε τις καταστροφές;
Η απάντηση ίσως ανήκει στη σφαίρα της βιολογίας: η κοινωνία, όπως αποδεικνύεται, συμπεριφέρεται σε μεγάλο βαθμό σαν πρωτόπλασμα. Ενα πλάσμα, δηλαδή, που δημιουργεί αποικίες, οι οποίες καταλαμβάνουν το κενό ανάμεσα σε μονοκύτταρους οργανισμούς όπως τα βακτηρίδια και πολυκύτταρους όπως οι άνθρωποι. Οι αποικίες στο σύνολό τους λειτουργούν σαν μεγαλύτεροι οργανισμοί. Ομως, τα πρωτοπλάσματα δεν έχουν ούτε μάτια ούτε μυαλό ούτε άλλα όργανα. Η δημιουργία οργάνου απαιτεί βαθιά σύγκλιση συμφερόντων. Η καρδιά πρέπει να πιστέψει πως το μυαλό θα κάνει τα πράγματα να λειτουργήσουν και πως το σύστημα αναπαραγωγής θα φροντίσει τα συμφέροντά του. Και παρότι ίσως εξυπηρετεί να πιστεύουμε πως οι κοινωνίες λειτουργούν σαν όργανα, στην πράξη μοιάζουν περισσότερο με πρωτοπλάσματα. Δεν έχουν μάτια και μυαλό. Ετσι, παρότι ο καθένας μας μπορεί να μάθει από τα λάθη του, να προβλέψει προβλήματα και να δράσει με σύνεση για να τα επιλύσει, συλλογικά δεν είμαστε και πολύ καλοί σε αυτό.
Αποτέλεσμα, ακόμα και οι ανεπτυγμένες δημοκρατίες να είναι ουσιαστικά τυφλές και να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα μόνο όταν πέφτουν πάνω τους και αντιλαμβάνονται μια «ξαφνική» κρίση. Δυστυχώς, αυτός ο τρόπος αντίδρασης στα προβλήματα έχει τον κίνδυνο να είναι πολύ λίγος και να έρχεται πολύ αργά. Δεν λύνονται όλα τα προβλήματα αφού έχουν γίνει σοβαρά. Αν περιμένουμε να εξαντληθεί όλο το φθηνό πετρέλαιο πριν αναπτύξουμε εναλλακτικές λύσεις, η οικονομική αναταραχή θα είναι τεράστια. Και αν περιμένουμε να γίνει αβάσταχτη η υπερθέρμανση του πλανήτη πριν μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές καυσαερίων, οι προσπάθειές μας θα έχουν καθυστερήσει πάρα πολύ. Για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα, το πρωτόπλασμα θα πρέπει να αναπτύξει μάτια και μυαλό.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/08/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου